Trong cú flash crash vào rạng sáng ngày 11/10 vừa qua, ngoài việc hơn 19 tỷ USD bị thanh lý chỉ trong 24 giờ, thì ADL cũng là chủ đề đang được cộng đồng bàn tán sôi nổi khi các sàn như Hyperliquid hay Backpack đã đồng loạt kích hoạt cơ chế này, khiến cho nhiều vị thế bị buộc đóng. Vậy ADL là gì? Hãy cùng Coin68 tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Auto-deleveraging (ADL) là gì? Tìm hiểu về “chốt chặn cuối cùng” của sàn giao dịch phái sinh

Auto-deleveraging (ADL) là gì?

Auto-Deleveraging (ADL) là cơ chế tự động được áp dụng trên các sàn giao dịch hợp đồng tương lai (Futures), nhằm đóng hoặc giảm đòn bẩy các vị thế mở của những nhà giao dịch có lợi nhuận cao nhất. Cơ chế này được kích hoạt khi thị trường biến động mạnh ngược chiều một cách đột ngột, dẫn đến tình trạng sàn thiếu hụt thanh khoản từ các vị thế bị thanh lý.

ADL được thiết kế để bảo vệ quỹ bảo hiểm rủi ro (Insurance Fund) của sàn khỏi nguy cơ cạn kiệt, thường xảy ra khi số tiền thu hồi từ vị thế bị thanh lý không đủ bù đắp toàn bộ lỗ của hệ thống.

Auto-Deleveraging là gì?

Có thể nói, Auto-Deleveraging (ADL) chính là "chốt chặn cuối cùng" của các sàn giao dịch phái sinh, được xem như một biện pháp khẩn cấp khi thị trường bất ngờ đảo chiều mạnh mẽ. Một ví dụ tiêu biểu cho điều này đó là đợt 

Hiểu về cơ chế thanh lý tầm quan trọng của ADL

Cơ chế thanh lý perp 

Trong phái sinh hay futures vĩnh cửu (perp), mọi vị thế Long (mua) luôn phải được cân bằng bởi một vị thế Short (bán), tạo nên một hệ thống hai chiều, nơi lợi nhuận của bên này luôn đến từ khoản lỗ của bên kia.

Tất cả các vị thế này đều dựa trên một nguồn ký quỹ chung (margin pool), nơi người tham gia gửi các tài sản như USDT, ETH, hoặc BTC làm đảm bảo cho giao dịch của mình và giá trị của pool này sẽ biến động theo giá tài sản cơ sở.

Cơ chế hoạt động của giao dịch Futures

Khi giá di chuyển mạnh về một phía (ví dụ: giá giảm khiến phe Long thua lỗ), giá trị ký quỹ của họ giảm dần. Khi tỷ lệ ký quỹ chạm ngưỡng an toàn, hệ thống sẽ kích hoạt thanh lý (liquidation) để đóng vị thế đó. 

Phần ký quỹ còn lại được dùng để bù lỗ cho vị thế, trong khi bên thắng sẽ thấy lợi nhuận tương ứng tăng lên dưới dạng lãi chưa thực hiện (unrealized profit). Vậy nếu vị thế bị lỗ quá lớn và ký quỹ không đủ để bù vào thì sao? Đây là lúc mà sàn sẽ dùng quỹ bảo hiểm để chi trả, giúp đảm bảo thị trường luôn trong trạng thái cân bằng và không dẫn đến phá sản hệ thống. 

Tuy nhiên, hạn chế của quỹ bảo hiểm đó chính là nguồn vốn hạn chế, do đó, trong các tình huống bất ngờ như cú sập vào ngày 11/10 vừa qua, nó sẽ không đủ để chi trả cho các vị thế lỗ. Lúc này, cơ chế ADL sẽ được kích hoạt nhằm buộc đóng các vị thế thắng lớn để cân bằng hệ thống và đảm bảo quỹ tiền không cạn kiệt.

Vậy nếu không có ADL thì sao?

Nếu một sàn giao dịch có cơ chế Auto-Deleveraging (ADL) thì trong các điều kiện cực đoan, tình trạng bên thắng không nhận đủ lợi nhuận vì thiếu ký quỹ từ bên thua để bù đắp, dẫn đến quỹ bảo hiểm sẽ là nơi chi trả hoàn toàn cho tất cả khoản lỗ và sàn sẽ phải bỏ tiền để bù vào nếu quỹ này không đủ khả năng chi trả. Nếu thị trường tiếp tục đi theo xu hướng tiêu cực, sàn có thể phải tạm ngưng giao dịch và toàn bộ thị trường sẽ phải đóng băng. Điều này làm sàn mất uy tín, giảm volume giao dịch, và có thể dẫn đến kiện tụng pháp lý.

Dưới đây là ví dụ về tường thuật của sàn Lighter về biến động xảy ra vào sáng ngày 11/10 và phản ứng của sàn.

During the 4.5 hour period from 10:30PM EST on October 10, 2025 until 3AM EST on October 11, 2025, Lighter experienced its first serious outage since mainnet private beta in January and public launch on October 1. This is the post mortem of that outage and actions we took since

— Lighter (@Lighter_xyz) October 12, 2025

Cách ADL hoạt động

Khi nào ADL được kích hoạt

Khi thị trường biến động ngược chiều một cách đột ngột như flash crash hoặc sự kiện thanh lý lớn, các vị thế bị thanh lý thông thường sẽ xảy ra, nhưng số tiền thu hồi từ margin không đủ bù đắp toàn bộ lỗ và quỹ bảo hiểm rủi ro (insurance fund) của sàn sắp cạn kiệt hoặc đạt ngưỡng nguy cấp. Khi đó ADL sẽ được tự động hoạt nhằm ngăn chặn rủi ro lỗ nặng, bảo vệ sàn khỏi phá sản.

Thứ tự ưu tiên của ADL

Khi ADL được kích hoạt, hệ thống sẽ quét toàn bộ vị thế đang mở và xếp hạng ưu tiên dựa trên mức độ rủi ro cao nhất, nhằm nhắm đến những nhà giao dịch có lợi nhuận lớn để "lấy" bù đắp. Thứ tự ưu tiên thường theo:

• Những vị thế đang có lợi nhuận chưa thực hiện (unrealized profit) cao nhất.
  
  
• Các vị thế có đòn bẩy cao và vị thế có giá trị cao.
  
  
• Chỉ số rủi ro khác như Insurance Loss Ratio hoặc Mark Price. Vị thế nhỏ, lợi nhuận thấp hoặc đòn bẩy thấp sẽ không bị ảnh hưởng.

ADL được thực hiện như thế nào?

Quá trình ADL diễn ra theo từng cấp bậc của vị thế để đảm bảo cân bằng hệ thống:

• Bước 1 - Quét và chọn mục tiêu: Hệ thống sẽ quét toàn bộ các vị thế đang mở và phân loại chúng theo các tiêu chí đặt trước.
  
  
• Bước 2 - Can thiệp để đóng vị thế: Hệ thống sẽ đóng một phần hoặc toàn bộ vị thế của nhà giao dịch ở top ưu tiên (bắt đầu từ top 1).
  
  
• Bước 3 - Chuyển tài sản: Lợi nhuận từ vị thế đã bị đóng được chuyển trực tiếp vào Insurance Fund để bù đắp lỗ từ các vị thế thanh lý trước đó.
  
  
• Bước 4 - Tiếp tục vòng lặp: Nếu top 1 không đủ, hệ thống sẽ tiếp tục với vị thế top 2, top 3,... cho đến khi quỹ bảo hiểm được nạp đủ. Nhà giao dịch bị ADL sẽ nhận thông báo và có thể mở vị thế mới sau đó.

Lợi ích khi một sàn có ADL

Mặc dù gặp phải nhiều phản đối gay gắt từ các trader bị đóng lệnh, ADL vẫn là cơ chế cần thiết cho sự bền vững của sàn và toàn thị trường. Các ưu điểm của ADL là:

• Duy trì sự cân bằng hệ thống: Phái sinh là một cuộc chơi "zero-sum", lợi nhuận của người thắng chính là lỗ của người thua, Long chỉ thắng nếu Short có tiền để thua (và ngược lại). Do đó, ADL giúp di trì sự cân bằng điều này bằng cách bắt buộc đóng vị thế của bên thắng lớn để chuyển giao tài sản bù đắp cho bên thua.
  
  
• Ngăn chặn phá sản sàn giao dịch: ADL tự động phân bổ lại tài sản từ bên thắng lớn để bù lỗ, giữ sàn hoạt động ổn định. Nếu không có nó, một đợt thanh lý khổng lồ có thể làm sàn lỗ nặng, dẫn đến phá sản.
  
  
• Giảm rủi ro hệ thống: ADL ưu tiên đóng vị thế có lợi nhuận cao, đòn bẩy lớn và quy mô lớn nhất, giúp thị trường nhanh chóng trở lại cân bằng mà không cần can thiệp thủ công.

Làm thế nào để tránh bị ADL?

Để tránh bị ADL trong những lúc thị trường biến động cực đoan, các bạn cần chú ý đến các điều sau:

• Không sử dụng đòn bẩy cao: ADL sẽ ưu tiên đóng các vị thế có đòn bẩy cao trước. Do đó, dù bạn đang có lãi lớn nhưng với đòn bẩy thấp, tỷ lệ ADL sẽ thấp hơn những vị thế khác.
  
  
• Chốt lời từng phần: Khi vị thế của bạn đang có lời lớn, hãy cân nhắc đóng vị thế theo từng phần để giảm rủi ro khi thị trường biến động mạnh.
  
  
• Ưu tiên sử dụng các sàn lớn và uy tín: Các sàn giao dịch như Binance, Bybit, Hyperliquid,... thường sẽ có quỹ bảo hiểm lớn, đủ sức chi trả trong các trường hợp xấu. 

Các sàn đã kích hoạt ADL trong cú flash crash 11/10

Hyperliquid

Đây là lần đầu tiên kích hoạt ADL trong 2 năm hoạt động của Hyperliquid. Hành động này nhằm mục đích giúp dự án tránh được tình trạng nợ xấu và duy trì được 100% thời gian hoạt động (uptime). Điểm đáng chú ý nhất chính là quyết định dứt khoát đóng toàn bộ các vị thế đang mở trên nền tảng, không một ngoại lệ, thể hiện cam kết minh bạch và ưu tiên lợi ích cộng đồng.

TLDR: During recent volatility, Hyperliquid had 100% uptime with zero bad debt. This was Hyperliquid’s first cross-margin ADL in more than 2 years of operation. ADL does not change the outcome for any liquidated users. While some specific ADL providing trades were unfavorable,…

— jeff.hl (@chameleon_jeff) October 11, 2025

Binance

Mặt dù không kích hoạt ADL, nhưng vì một lỗi hệ thống nghiêm trọng từ Ethena, khiến cho hàng loạt token như wBETH, BNSOL và USDe đã lao dốc không phanh, kéo theo làn sóng thanh lý vị thế Long các loại tài sàn này. 

Due to significant market fluctuations over the past 16 hours and a substantial influx of users, some users have encountered issues with their transactions. I deeply apologize for this. If you have incurred losses attributable to Binance, please contact our customer service to… https://t.co/9Q7GZuFY5H

— Yi He (@heyibinance) October 11, 2025

Đến tối ngày 11/10, Binance xác nhận đã chi trả 283 triệu USD tiền bồi thường cho người dùng bị thiệt hại đồng thời lên tiếng đính chính rằng đây không phải là một cuộc tấn công mạng có chủ đích. 

Backpack

Mặc dù cũng kích hoạt ADL, nhưng khác với Hyperliquid, Backpack lại vấp phải nhiều tranh cãi từ phía người dùng. Sau khi bị thanh lý, nhiều trader đã nạp thêm tiền vào sàn nhưng lại “biến mất” khỏi tài khoản, nguyên nhân là do ngay lúc hệ thống đang xử lý, khoản nạp mới sẽ tự động được dùng để bù phần lỗ còn tồn, hoàn tất vòng thanh toán giữa hai bên long - short, dẫn đến hiểu lầm không đáng có cho người dùng.

The timeline over the past few days has been out of control. Some things absurd. Some things deserved. Here's my perspective.

- When the market crashed during the industry's largest liquidation event in history, a lot of people got liquidated. This hurt a lot of people. The…

— Armani Ferrante (@armaniferrante) October 13, 2025

Tuy nhiên, điều đáng chú ý lại đến từ cách Backpack bồi thường cho người bị ảnh hưởng, khi dự án thông báo rằng họ sẽ bồi thường dưới dạng voucher KFC. Điều này khiến nhiều người cho rằng sàn đang coi thường thiệt hại thực tế của trader.

Tổng kết

Trên đây là bài viết tổng hợp về cơ chế Auto-Deleveraging (ADL) cũng như tầm quan trọng của nó đối với các sàn và thị trường phái sinh. Coin68 hy vọng bạn đọc có thể hiểu về cách vận hành của cơ chế này để có thể quản lý vị thế tốt hơn trong giao dịch. 

Lưu ý: Thông tin trong bài viết không được xem là lời khuyên đầu tư, Coin68 không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định nào của các bạn.