Tác giả: Lin Wanwan, Beating
Ngày 15 tháng 1 năm 2014, tỷ suất lợi nhuận hàng năm 7 ngày của số dư tăng vọt lên 6,763%. Cùng ngày, lãi suất tiền gửi không kỳ hạn của ngân hàng là 0,35%.
19 lần.
Con số này như một cú sốc lớn, đánh thức hàng trăm triệu người gửi tiền ở Trung Quốc: hóa ra tiền lãi từ số tiền của tôi trong tài khoản tiết kiệm ngân hàng đã bị người khác chiếm đoạt gấp 19 lần. Không phải là không có lãi, mà là có người khác đã lấy mất số tiền đó.
Bản chất của số dư là gì? Đơn giản là nó tập hợp tiền của người gửi tiền và gửi vào tài khoản tiền gửi được thỏa thuận của ngân hàng: một thế giới không có sự kiểm soát lãi suất, và sau đó phân phối lợi nhuận cho người gửi tiền.
Mặc dù về mặt kỹ thuật không có gì đột phá, nhưng nó đã hé lộ một kẽ hở tiềm ẩn trong hệ thống tài chính Trung Quốc: lần, người dân bình thường phát hiện ra rằng tiền của họ có giá trị thời gian, và giá trị này thuộc về họ một cách chính đáng.
Mười một năm sau, vào ngày 29 tháng 12 năm 2025, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc thông báo rằng bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, tiền lãi sẽ được trả trên số dư ví điện tử Nhân dân tệ.
Vấn đề vẫn là "làm cho tiền kỹ thuật số sinh lời nhiều hơn", nhưng lần đối tượng tham gia đã thay đổi - đó là ngân hàng trung ương.
Việc tính toán lãi suất là một tấm vé thông hành, chứng minh rằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số cuối cùng đã hiểu ra: "đúng" thôi chưa đủ; người dùng cần có lý do để lựa chọn bạn.
Vấn đề nan giải về "tính đúng đắn về mặt lý thuyết"
Chương trình thí điểm đồng nhân dân tệ kỹ thuật số bắt đầu vào năm 2019. Sáu năm sau, các dữ liệu khá ấn tượng: 230 triệu ví cá nhân, 3,48 tỷ giao dịch với tổng trị giá 16,7 nghìn tỷ nhân dân tệ. Nhưng hãy hỏi những người xung quanh bạn, có bao nhiêu người thực sự sử dụng nó trong cuộc sống hàng ngày?
Câu trả lời khả dĩ nhất là: Tôi đã nhận được phong bì đỏ, thử một lần, và sau đó không có gì xảy ra nữa.
Vấn đề nằm ở đâu? Nó nằm ở một thuật ngữ nghe có vẻ rất hàn lâm: M0.
Ngân hàng trung ương ban đầu định vị đồng nhân dân tệ kỹ thuật số như một "sự thay thế kỹ thuật số cho tiền mặt". Tiền mặt là M0, là tiền tệ đang lưu thông và không sinh lãi. Do đó, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số cũng không sinh lãi. Chuỗi logic hoàn toàn nhất quán. Tuy nhiên, vấn đề là các trường hợp sử dụng tiền mặt đang dần biến mất.
Trước năm 2019, tỷ lệ sử dụng thanh toán di động tại Trung Quốc đã vượt quá 85%. Mở WeChat hoặc Alipay, quét mã, và giao dịch hoàn tất chỉ trong tích tắc. Việc yêu cầu người dùng chuyển sang một ứng dụng mới chỉ để có tính năng "thanh toán kép ngoại tuyến" (thanh toán không cần internet) là quá tốn kém. Có bao nhiêu tình huống hàng ngày cần thanh toán ngay lập tức mà không cần truy cập internet?
Quan trọng hơn nữa, việc định vị M0 đã tạo ra một vấn đề mang tính cấu trúc: các ngân hàng không có động lực để quảng bá nó.
Khái niệm dự trữ 100% có nghĩa là cứ mỗi 100 nhân dân tệ người dùng gửi vào ví nhân dân tệ điện tử, ngân hàng phải gửi 100 nhân dân tệ vào ngân hàng trung ương để dự trữ, và không được động đến một xu nào. Ngân hàng phải chịu mọi chi phí phát triển hệ thống, duy trì mạng lưới và quảng bá cho người dùng, nhưng không kiếm được một xu nào từ 100 nhân dân tệ đó. Tôi chịu chi phí mà không thu được lợi nhuận. Đây là một thỏa thuận tồi tệ cho dù nhìn theo cách nào đi nữa.
Vì vậy, bất chấp sáu năm thí điểm chương trình nhân dân tệ kỹ thuật số, vô số kịch bản, phong bì đỏ và các hoạt động, hiệu ứng mạng lưới tự phát vẫn chưa xuất hiện. Người dùng thiếu động lực để nắm giữ đồng tiền này, và các ngân hàng thiếu động lực để quảng bá nó; khi cả hai phía đều không hoạt động, guồng máy sẽ không thể vận hành.
Lần có gì thay đổi: từ M0 sang M1
Ngày 29 tháng 12 năm 2025, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã ban hành một văn bản với tiêu đề rất dài: "Phương án hành động nhằm tăng cường hơn nữa hệ thống quản lý và dịch vụ cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng tài chính liên quan đến Nhân dân tệ kỹ thuật số". Văn bản này dài, nhưng thay đổi cốt lõi chỉ gói gọn trong một câu: Nhân dân tệ kỹ thuật số đã chuyển từ "tiền mặt kỹ thuật số" thành "tiền gửi kỹ thuật số".
Tài liệu đề cập đến ba thay đổi chính:
Đầu tiên là cách tính lãi suất. Bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, số dư ví Nhân dân tệ điện tử của bạn sẽ được tính lãi suất theo tỷ lệ lãi suất tiền gửi hiện hành. Hiện tại, tỷ lệ lãi suất tiền gửi hiện hành là khoảng 0,05%, có nghĩa là gửi 10.000 Nhân dân tệ trong một năm sẽ nhận được 5 Nhân dân tệ. Mức lãi suất có vẻ nhỏ, nhưng sự thay đổi từ 0% lên 0,05% thể hiện một sự cải thiện đáng kể.
Thứ hai, nợ phải trả của ngân hàng. Trước đây, nhân dân tệ kỹ thuật số là khoản nợ của ngân hàng trung ương, giống như tiền giấy trong túi bạn. Giờ đây, nó đã trở thành khoản nợ của các ngân hàng. Các ngân hàng có thể đưa số tiền này vào bảng tài sản kế toán để cho vay và đầu tư, thu lợi nhuận trong quá trình này. Tất nhiên, dự trữ vẫn phải được chi trả, nhưng không còn ở mức 100% nữa.
Thứ ba, bảo hiểm tiền gửi. Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số được bao gồm trong phạm vi bảo hiểm tiền gửi. Tiền của bạn được bảo vệ bởi tín dụng quốc gia, giống như các khoản tiền gửi thông thường.
Nguyên văn lời phát biểu của Lưu Lẫn, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, là: Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số đã "chuyển từ phiên bản tiền mặt 1.0 sang phiên bản tiền gửi 2.0".
Nói một cách đơn giản: Đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số trong ví của bạn cuối cùng cũng bắt đầu có giá trị thời gian.
Tuy nhiên, mức lãi suất 0,05% gần như không đáng kể. Nhưng ý nghĩa của sự thay đổi lần vượt xa con số lãi suất nhỏ đó.
Thứ nhất, nó giải quyết vấn đề "tại sao phải giữ nó".
Trong sáu năm qua, việc quảng bá đồng nhân dân tệ kỹ thuật số dựa vào "trợ cấp đổi lấy việc dùng thử". Điều này bao gồm việc gửi lì xì, tổ chức sự kiện và tặng phiếu giảm giá. Sau khi sử dụng, nó bị lãng quên vì việc nắm giữ không mang lại lợi ích gì—không sinh lãi, và việc giữ nó trong Ví WeChat thì tiện lợi hơn (mặc dù cũng không sinh lãi, nhưng ít nhất cũng dễ sử dụng).
Mọi chuyện giờ đã khác. Ngay cả 0,05% cũng có nghĩa là "thà giữ ở đây còn hơn là cất trong túi". Ông Mu Changchun, Giám đốc Viện Nghiên cứu Tiền tệ Kỹ thuật số của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, phát biểu tại Hội nghị Bund năm nay: "Để người dân và doanh nghiệp bình thường nắm giữ tài sản nhàn rỗi, không sinh lãi sẽ làm mất đi giá trị thời gian của tiền tệ".
Tiền tệ vốn dĩ phải có giá trị thời gian; việc không tích lũy lãi suất là một thiết kế đi ngược lại bản chất con người.
Thứ hai, các ngân hàng cuối cùng cũng có động lực. Việc định vị M1 đồng nghĩa với việc các ngân hàng có thể thực hiện các giao dịch bằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Khi người dùng gửi tiền, ngân hàng có thể cho vay, đầu tư và kiếm lãi suất. Với quyền và trách nhiệm được phân định rõ ràng, sự nhiệt tình của họ đương nhiên tăng lên. Đây là logic cơ bản quan trọng nhất lần.
Thứ ba, đây là nền kinh tế lớn đầu tiên trên thế giới trả lãi cho CBDC của mình. Hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới đang nghiên cứu tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), nhưng phần lớn vẫn coi chúng là "tiền mặt kỹ thuật số". Điều này là do việc trả lãi cho CBDC về mặt lý thuyết còn gây tranh cãi (liệu có dẫn đến Đột biến rút tiền gửi?) và tiềm ẩn rủi ro về mặt vận hành.
Động thái của Trung Quốc tạo ra một chuẩn mực mới cho sự phát triển của CBDC toàn cầu.
Các quy tắc đã được xác định trước về việc sử dụng tiền tệ
Ngoài khía cạnh "tích lũy lãi suất", tiềm năng của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số còn đáng được thảo luận hơn nữa. Tiền gửi truyền thống chỉ đơn thuần là những con số nằm im trong tài khoản, tĩnh và không thay đổi.
Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số là một chuỗi mã có thể được gán các quy tắc. Sách trắng của ngân hàng trung ương nêu rõ rằng nó đạt được khả năng lập trình bằng cách tải các hợp đồng thông minh mà không ảnh hưởng đến chức năng của đồng tiền.
Nói cách khác: đồng nhân dân tệ kỹ thuật số cũng có thể là "tiền có điều kiện".
Trong các chương trình thí điểm trước đây, phong bì đỏ kỹ thuật số bằng Nhân dân tệ có ngày hết hạn và trở nên vô hiệu sau đó, đây là một ứng dụng cơ bản của khả năng lập trình.
Tiềm năng ứng dụng trong tương lai là vô cùng lớn. Phiếu tiêu dùng do chính phủ cấp chỉ có thể được sử dụng trong các ngành nghề cụ thể, tự động được thu hồi sau khi hết hạn và hoàn toàn có thể truy vết; một tỷ lệ phần trăm nhất định tiền lương do các công ty trả có thể được tự động chuyển vào tài khoản lương hưu; các khoản thanh toán cho thương mại xuyên biên giới được tự động quyết toán khi đáp ứng các điều kiện giao hàng, loại bỏ nhu cầu đối chiếu thủ công; quỹ xóa đói giảm nghèo có mục tiêu chỉ có thể được sử dụng để mua tư liệu sản xuất và không thể được sử dụng cho cờ bạc hoặc tiêu dùng xa xỉ.
Điểm chung của các trường hợp này là các quy tắc sử dụng tiền tệ có thể được thiết lập trước và sau đó được thực thi tự động.
Trước đây, ngân hàng trung ương dựa vào "các công cụ tổng hợp" để điều tiết nền kinh tế—cắt giảm lãi suất, giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc và Xả nước. Vấn đề là chuỗi truyền dẫn quá dài. Tiền chảy ra từ ngân hàng trung ương, qua các ngân hàng và doanh nghiệp, rồi cuối cùng mới đến được nền kinh tế thực, dẫn đến tổn thất lớn ở các khâu trung gian, và khó có thể nhắm mục tiêu vào các lĩnh vực cụ thể. Các nhà kinh tế gọi đây là "độ trễ và rò rỉ trong truyền dẫn chính sách tiền tệ".
Về mặt lý thuyết, khả năng lập trình của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số cho phép "tưới nhỏ giọt chính xác" chính sách tiền tệ. Ngân hàng trung ương có thể quy định rằng số tiền này chỉ có thể chảy vào các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, chỉ có thể được sử dụng cho các khoản đầu tư xanh và chỉ có thể được chi tiêu trong vòng 6 tháng.
Đây là điều mà các loại tiền tệ truyền thống không thể làm được.
Dĩ nhiên, mọi vấn đề đều có hai mặt. Nếu tiền tệ có thể được lập trình, ai sẽ quyết định luật lệ? Liệu khả năng lập trình có thể trở thành một hình thức kiểm soát khác? Liệu quyền tự do tiêu dùng có bị hạn chế? Không có câu trả lời chuẩn cho những câu hỏi này, nhưng chắc chắn chúng sẽ trở thành những cuộc tranh luận cốt lõi trong giai đoạn tiếp theo.
Vấn đề nội bộ là một chuyện, vấn đề xuyên biên giới lại là chuyện khác.
Dự án Cầu nối Tiền tệ Kỹ thuật số Đa phương giữa các Ngân hàng Trung ương (mBridge) đã bước vào giai đoạn MVP (Sản phẩm khả thi tối thiểu). Dự án này là sự hợp tác giữa Viện Nghiên cứu Tiền tệ Kỹ thuật số của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, Cơ quan Tiền tệ Hồng Kông, Ngân hàng Trung ương Thái Lan, Ngân hàng Trung ương Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Ngân hàng Thanh toán Quốc tế. Năm 2024, Ngân hàng Trung ương Ả Rập Xê Út cũng tham gia.
Tính đến tháng 11 năm 2025, mBridge đã xử lý 4.047 giao dịch thanh toán xuyên biên giới, tổng trị giá 387,2 tỷ nhân dân tệ, trong đó nhân dân tệ kỹ thuật số chiếm tỷ lệ 95,3%. Mỗi quyết toán mất từ 6 đến 9 giây để hoàn tất, với chi phí thấp hơn hơn 50% so với các phương thức thanh toán xuyên biên giới truyền thống.
Những số liệu này chứng minh rằng công nghệ này đã thành công. Tuy nhiên, quy mô của nó vẫn còn nhỏ và còn lâu mới trở thành kênh thanh toán xuyên biên giới phổ biến.
Các vấn đề cốt lõi của thanh toán xuyên biên giới là lòng tin và các quy tắc. Vị thế của đồng đô la Mỹ với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu không chỉ do quy mô của nền kinh tế Mỹ, mà còn do di sản lịch sử của hệ thống Bretton Woods, hiệu ứng mạng lưới của hệ thống SWIFT, và độ sâu cũng như thanh khoản của thị trường tài chính Mỹ.
Để đồng nhân dân tệ kỹ thuật số tạo được dấu ấn trong lĩnh vực xuyên biên giới, công nghệ chỉ là bước đầu tiên; còn rất nhiều phương trình địa chính trị cần được giải quyết.
kết thúc
Việc tính toán lãi suất giải quyết câu hỏi về "sự sẵn lòng nắm giữ". Nhưng nắm giữ chỉ là bước đầu tiên; còn nhiều rào cản khó khăn hơn cần vượt qua: Liệu mọi người có sẵn lòng sử dụng nó? Liệu các thương nhân có sẵn lòng chấp nhận nó? Liệu hiệu ứng mạng lưới tự phát có thể được hình thành?
Với lãi suất 0,05%, hiệu ứng đòn bẩy được hạn chế.
Nhìn lại năm 2014, số dư đã dựa vào mức chênh lệch lãi suất gấp 19 lần để thức tỉnh nhận thức quản lý tài sản của hàng trăm triệu người chỉ sau một đêm, sụp đổ các ngân hàng phải cải cách và sụp đổ hóa lãi suất. Đó thực sự là một bước ngoặt.
Hiện tại, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số hầu như không mang lại lợi thế về lãi suất và không thể tận dụng chênh lệch lãi suất. Nó cần tìm kiếm những đột phá khác, chẳng hạn như trải nghiệm sản phẩm tốt hơn, các kịch bản sử dụng đa dạng hơn hoặc sự hỗ trợ chính sách mạnh mẽ hơn.
Tóm lại, tiền tệ được sử dụng chứ không phải được thiết kế.
Năm 2014, số dư đã sử dụng mức chênh lệch lãi suất gấp 19 lần để nhắn nhủ người dân Trung Quốc rằng: tiền của bạn nên có giá trị theo thời gian.
Vào năm 2026, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số sẽ tích lũy lãi suất, đây là sự tiếp nối của logic này: lần, tiền trong ví kỹ thuật số sẽ có lý do để "đáng giữ lại".
Nhưng một sự thay đổi sâu sắc hơn là khi tiền tệ trở nên kỹ thuật số và có thể lập trình được, giá trị của thời gian có thể được thiết lập, phân bổ và thậm chí kiểm soát chính xác hơn.
Ai là người đặt ra các quy tắc? Lợi nhuận được phân chia như thế nào? Ai chịu rủi ro? Những câu hỏi này có lẽ quan trọng hơn nhiều so với việc có nên tính lãi hay không.
Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số vừa nhận được tấm vé gia nhập cuộc chơi. Cuộc cạnh tranh thực sự chỉ mới bắt đầu.
