Offchain Labs – nhóm phát triển cốt lõi đứng sau giải pháp mở rộng Layer 2 Arbitrum của Ethereum – vừa gây chú ý trong cộng đồng khi công khai phản đối đề xuất mới của Vitalik Buterin về việc chuyển đổi lớp thực thi của Ethereum sang kiến trúc RISC-V. Trong bài phân tích kỹ thuật dài được đăng ngày 20/11, bốn nhà nghiên cứu của Offchain Labs lập luận rằng WebAssembly (WASM) mới là hướng đi bền vững hơn cho tương lai của hệ sinh thái Ethereum.
Đề xuất sử dụng RISC-V của Vitalik Buterin từng xuất hiện từ tháng 4, với kỳ vọng có thể giảm mạnh chi phí tạo bằng chứng ZK on-chain, thậm chí xuống thấp hơn 100 lần trong một số trường hợp. Tuy nhiên, theo Offchain Labs, việc đánh đồng mục tiêu tối ưu hóa ZK proving với yêu cầu triển khai hợp đồng thông minh là một giả định chưa thuyết phục.
Bốn tác giả Mario Alvarez, Matteo Campanelli, Tsahi Zidenberg và Daniel Lumi phân tích rằng quá trình “giao” hợp đồng thông minh lên blockchain và quá trình “chứng minh” chúng bằng ZK không nhất thiết phải dùng chung một loại kiến trúc lệnh. Nhóm nghiên cứu tách bạch hai khái niệm: delivery ISA – định dạng bytecode dùng để lưu trữ và triển khai hợp đồng, và proving ISA – kiến trúc tối ưu hóa cho các máy ảo ZK. Theo họ, việc gộp hai nhiệm vụ này vào RISC-V có thể khiến Ethereum tự trói mình vào một chuẩn cố định trong khi công nghệ chứng minh ZK đang thay đổi hằng ngày.
Offchain Labs cho biết họ đã có nguyên mẫu vận hành theo hướng chia tách này. Arbitrum hiện vẫn triển khai hợp đồng thông minh bằng WASM trong dự án Stylus, nhưng ZK-proving lại được thực hiện bằng cách biên dịch WASM sang RISC-V rồi chứng minh trên máy ảo ZK ở backend. Điều này chứng minh Ethereum hoàn toàn có thể dùng WASM làm “ngôn ngữ lên chain” và sử dụng RISC-V hoặc bất kỳ chuẩn nào phù hợp để làm “ngôn ngữ chứng minh”, miễn là pipeline vận hành mượt mà.
Điểm quan trọng mà nhóm nghiên cứu nhấn mạnh là RISC-V không phải đích cuối của công nghệ ZK-VM. Nhiều dự án đã chuyển từ phiên bản RISC-V 32-bit sang 64-bit chỉ trong thời gian ngắn, cho thấy hệ kỹ thuật này vẫn chưa ổn định. Nếu Ethereum đưa RISC-V vào lớp giao thức L1 ngay bây giờ, nền tảng có thể bị bó buộc vào một lựa chọn chỉ mang tính tạm thời, đặc biệt trong bối cảnh những ZK-VM hướng WASM như Ligetron đang chứng minh khả năng cạnh tranh rõ rệt.
Một yếu tố khác cũng đang thay đổi cuộc chơi: chi phí tạo bằng chứng ZK đã giảm xuống chỉ khoảng vài cent cho mỗi block Ethereum và vẫn tiếp tục giảm. Điều này khiến việc “tối ưu proving bằng mọi giá” không còn là bắt buộc như trước. Theo Offchain Labs, ngay cả khi L1 cần nhiều bằng chứng ZK hơn cho mỗi block, khoản chi này vẫn nhỏ so với doanh thu gas và MEV mà các builder block nhận được.
Trong khi đó, WASM sở hữu lợi thế lớn về tính cấu trúc, khả năng đảm bảo an toàn kiểu dữ liệu và mức độ trưởng thành của hệ sinh thái công cụ. Đa số các node Ethereum hiện chạy trên CPU phổ thông, vốn xử lý WASM hiệu quả, còn RISC-V lại đòi hỏi phải mô phỏng phần cứng, gây lãng phí hiệu năng. Nhờ thiết kế rõ ràng, WASM cho phép chỉnh sửa, tối ưu hóa hoặc mở rộng mà không phá vỡ sự tương thích với các hợp đồng đang tồn tại – yếu tố đặc biệt quan trọng với blockchain có giá trị hàng nghìn tỷ đô.
