Trong bối cảnh các sàn giao dịch như Robinhood, Kraken, và Bybit lần lượt công bố triển khai tính năng mã hóa cổ phiếu Mỹ, cùng lúc đó các hệ sinh thái lớn như Chainlink và Jupiter cũng tuyên bố hỗ trợ giao dịch cổ phiếu mã hóa của Apple, Tesla và NVIDIA, thì khái niệm “phá vỡ rào cản giữa thị trường truyền thống và crypto” bất ngờ trở nên thịnh hành trong cộng đồng. Đáng chú ý, các sàn crypto như Kraken và Bybit đã lựa chọn nền tảng mã hóa cổ phiếu xStocks dựa trên kiến trúc hạ tầng của Solana, trong khi Robinhood lại sử dụng Arbitrum làm chuỗi phát hành token.
Tuy nhiên, khi sự hưng phấn đang lên cao, thị trường lại bị “dội gáo nước lạnh” bởi những thông tin đáng lo ngại: Theo dữ liệu trên LinkedIn, cả ba nhà đồng sáng lập của công ty Israel Backed Finance – đơn vị đứng sau nền tảng xStocks – gồm Adam Levi Ph.D., Yehonatan Goldman, và Roberto Klein đều từng là nhân sự cấp cao tại DAOstack, một dự án đã phá sản.
Cụ thể, Adam Levi là đồng sáng lập và "gương mặt đại diện", Yehonatan Goldman từng là COO của DAOstack, còn Roberto Klein phụ trách pháp lý và tuân thủ. Theo nền tảng ICO Drops, DAOstack từng huy động được khoảng 30 triệu USD từ cuối 2017 đến tháng 5/2018 nhưng đã ngừng hoạt động do cạn vốn vào cuối năm 2022. Dự án bị cáo buộc thực hiện một "soft Rug Pull" – âm thầm rút vốn mà không công khai từ bỏ dự án.
Một KOL nổi tiếng trong giới crypto là @cryptobraveHQ cho biết DAOstack từng phát hành token GEN vào năm 2019 và sau đợt bull run 2021 đã để token "rơi tự do". “Họ thậm chí không buồn kiện tụng hay thông báo – họ để token về 0 một cách rất thờ ơ,” anh chia sẻ.
Cách hoạt động của xStocks
Về mặt cơ chế, xStocks hiện cung cấp một lộ trình vận hành khá hoàn chỉnh. Công ty mẹ được đăng ký tại Thụy Sĩ, trong khi đơn vị phát hành Backed Assets được kiểm soát tại Jersey. Họ mua cổ phiếu trên thị trường Mỹ thông qua IBKR Prime (thuộc Interactive Brokers), sau đó chuyển đến tài khoản lưu ký riêng biệt tại Clearstream, một tổ chức thuộc Sở Giao dịch Chứng khoán Đức.
Sau khi hoàn thành ba bước “mua – chuyển – lưu ký”, Backed sẽ kích hoạt hợp đồng thông minh trên chuỗi Solana và phát hành lượng token tương ứng, ví dụ mua 1000 cổ phiếu Tesla thì phát hành 1000 token TSLAx trên chuỗi theo tỷ lệ 1:1. Hợp đồng kiểm soát token thuộc về Backed. Các sàn như Kraken, Bybit, hoặc Jupiter sau đó có thể niêm yết để giao dịch giao ngay hoặc hợp đồng tương lai.
Người dùng nắm giữ token TSLAx có thể yêu cầu chuyển đổi thành cổ phiếu Tesla thực sự. Cổ tức sẽ được airdrop bằng chính loại token đó sau khi chụp nhanh dữ liệu.
Khi thị trường Mỹ đóng cửa, giá tham chiếu của token sẽ dựa trên oracle của Chainlink. Nếu có sai lệch lớn, các nhà giao dịch có thể tận dụng arbitrage để điều chỉnh giá về mức hợp lý.
Mối lo ngại tiềm ẩn
Bên cạnh quá khứ “rút êm” của đội ngũ sáng lập, cộng đồng vẫn chỉ ra nhiều bất cập khó khắc phục của xStocks. Một số người thẳng thắn cho rằng: “Cổ phiếu on-chain chỉ là phiên bản rút gọn của cổ phiếu thật để lách thuế.”
Ví dụ, tính thanh khoản của các token rất thấp – chỉ có khoảng 6.000 token cho mỗi loại cổ phiếu, và giá đã có những biến động lớn so với thị trường thực.
Thêm vào đó, phí giao dịch rất cao: xStocks tính phí hủy token lên tới 0,5% và phí quản lý hằng năm là 0,25%, khiến việc nắm giữ cổ phiếu token hóa còn đắt đỏ hơn cả cổ phiếu truyền thống.
Ngoài ra, việc tài sản lưu ký nằm ngoài chuỗi và không có kiểm toán công khai khiến nhiều người nghi ngại về rủi ro sụp đổ. Token hóa cổ phiếu cũng không mang lại quyền biểu quyết của cổ đông, thực chất chỉ là "giấy nợ kỹ thuật số không đảm bảo". Trải nghiệm mua bán chậm chạp càng khiến người dùng thất vọng.
Một KOL đã mỉa mai rằng:
“xStocks là một dự án Web3 của Israel, mang sự thờ ơ của châu Âu và lối vận hành kiểu Mỹ – nói chung là vô trách nhiệm với người dùng từ đầu đến cuối.”
