Mục lục
ToggleLào – quốc gia được mệnh danh là “cục pin của Đông Nam Á” – đang bước vào một thử nghiệm táo bạo: chuyển đổi nguồn điện dư thừa từ hệ thống thủy điện thành Bitcoin. Động thái này được kỳ vọng sẽ giúp nước này xoay sở với khoản nợ công khổng lồ sau hàng thập kỷ phát triển hạ tầng thủy điện.
Theo một báo cáo gần đây, chính phủ Lào đang xem xét nghiêm túc việc hợp pháp hóa và mở rộng hoạt động khai thác Bitcoin, nhằm biến điện năng vốn khó tiêu thụ thành một loại tài sản toàn cầu có tính thanh khoản cao. Máy đào có thể được đặt trực tiếp tại các nhà máy thủy điện, giảm áp lực truyền tải và tận dụng tối đa nguồn điện dư theo mùa.
Trong nhiều năm, điện lực là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Lào, chiếm gần 1/4 kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Tuy nhiên, việc phụ thuộc vào hợp đồng thương mại và hệ thống lưới điện xuyên biên giới đã khiến Lào khó đảm bảo doanh thu ổn định. Khoản nợ ngoại tệ khổng lồ từ các dự án thủy điện vì thế ngày càng trở thành gánh nặng.
Tranh cãi quanh chính sách năng lượng
Dù hướng đi mới mang tính thực dụng, không ít tổ chức môi trường bày tỏ lo ngại. Ông Witoon Permpongsacharoen, Giám đốc Mạng lưới Năng lượng và Sinh thái Mekong, nhấn mạnh rằng quyết định này không xuất phát từ nhu cầu nội tại của nền kinh tế, mà từ “sức ép nợ nần chồng chất”.
Thực tế, đây không phải lần đầu tiên Lào thử sức với ngành công nghiệp tiền số. Năm 2021, chính phủ từng cho phép sáu công ty được khai thác và giao dịch Bitcoin sau khi Trung Quốc siết chặt ngành này, coi đây là cơ hội “trời cho” để tận dụng nguồn điện. Thế nhưng, chính sách đã nhiều lần thay đổi.
Năm 2023, công ty điện lực quốc gia Électricité du Laos (EDL) ngừng cung cấp điện cho các mỏ Bitcoin vì hạn hán nghiêm trọng. Đến giữa năm 2024, Reuters ghi nhận các trung tâm dữ liệu tiền điện tử tiêu thụ hơn 1/3 tổng điện năng cả nước, gây ra tình trạng mất điện diện rộng, buộc chính phủ dừng cấp phép dự án mới.
Áp lực nợ công và tranh chấp quốc tế
Động lực lớn nhất khiến Lào cân nhắc lại chính là bài toán nợ công. Ngân hàng Thế giới dự báo, giai đoạn 2025–2028, mỗi năm Lào phải trả khoảng 1,3 tỷ USD nợ nước ngoài, tương đương 9% GDP. Trong khi đó, các dự án thủy điện lớn vẫn tiếp tục đi vào vận hành, làm gia tăng gánh nặng tài chính.
Đầu năm nay, một tập đoàn vận hành đập thủy điện của Trung Quốc đã khởi kiện EDL, yêu cầu trọng tài quốc tế xử lý khoản nợ 555 triệu USD chưa thanh toán. Vụ việc cho thấy sự căng thẳng tài chính ngày càng leo thang, buộc chính phủ Lào phải tìm giải pháp ngắn hạn để xoay dòng tiền.
Bức tranh thủy điện của Lào vốn không hề bằng phẳng. Sản lượng điện phụ thuộc nhiều vào mùa mưa – khi nguồn nước dồi dào, Lào có thể dư thừa điện để xuất khẩu. Nhưng vào mùa khô, nước này lại phải nhập khẩu điện từ các quốc gia láng giềng.
Điểm đặc biệt của Bitcoin chính là khả năng “linh hoạt”. Các mỏ đào có thể hoạt động hết công suất vào mùa mưa khi điện rẻ và dư thừa, rồi tạm ngừng vào mùa khô khi nhu cầu nội địa tăng cao. Đây là một trong số ít ngành có thể tận dụng được “khoảng trống năng lượng” đặc thù này.
